Boycot als strategie: kleine keuzes, grote gevolgen

OPINIE – Usman Masood, docent aan de SZABIST-universiteit in Islamabad, betoogt in een bijdrage dat boycots niet louter een morele keuze zijn maar ook economisch rationeel kunnen zijn. Kleine verschuivingen in consumentengedrag, zo stelt hij, kunnen op termijn maatschappelijke en economische transformaties in gang zetten. “Het is tijd om de genocide de rug toe te keren. Product voor product, stap voor stap”, luidt zijn oproep.

Een kleine consumentenstap lijkt op zichzelf misschien onbeduidend, schrijft Masood, maar wanneer zulke beslissingen zich opstapelen heeft dat effect op toeleveringsketens, inkoopbeleid van detailhandel en uiteindelijk op productieplannen van bedrijven. Terwijl wij tijdens onze koffiepauzes discussiëren over de logica van boycots, leven mensen in Gaza volgens hem de langzaamste en meest pijnlijke vorm van dood: ze lijden honger. De geur van mijn favoriete koffie mag uniek zijn, maar als hetzelfde merk actief is op door Israël bezet gebied, is het volgens Masood tijd die keuze opnieuw te wegen.

Masood belicht de psychologische en culturele factoren die merken tot symbolen van identiteit maken: vaak identificeren mensen zich met merken alsof die hen definiëren. Tegelijkertijd fluistert de ‘rationele’ kant van het denken dat het vermijden van een merk banen kan kosten. Volgens Masood is dat denken te beperkt. In een wereld waar maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen steeds belangrijker wordt, zou een merk juist moeten worden gedefinieerd door de gemeenschappen die het dient.

De façade van ‘menselijkheid’

Wanneer een bedrijf activiteiten ontplooit op bezet gebied, diensten verleent aan een leger dat wordt beschuldigd van massaal geweld en vervolgens met promoties en acties in eigen markten verschijnt, wordt dat volgens Masood problematisch. Wat sommige ondernemingen presenteren als liefdadigheid of maatschappelijke betrokkenheid – hij noemt het ‘insaniyetçilik makyajı’ (de make-up van menselijkheid) – is vaak slechts een façade: kleine liefdadigheidsacties die de winsten afkomstig uit betwiste contexten maskeren.

Die façade mag moreel verwerpelijk zijn; zelfs vanuit een puur pragmatisch economisch perspectief zijn de gebruikelijke argumenten té simplistisch, aldus Masood. Het etiketteren van boycots als naïef of onpraktisch miskent volgens hem de dynamische, lange-termijn effecten die uit consumentengedrag voortkomen.

Economie voorbij de slogans

Ja, een boycot kan leiden tot tijdelijke banen- en investeringsverliezen in het land dat boycot wordt. Maar Masood wijst erop dat zulke verliezen veelal kortstondig en statisch zijn. Op de langere termijn verschuiven kapitaalstromen: investeringen trekken zich terug uit één onderneming en vloeien elders nieuwe mogelijkheden binnen. Een binnenlandse producent kan daardoor marktaandeel winnen, de winsten en werkgelegenheid binnen het land houden en bijdragen aan opbouw van lokale industrieën.

Historische voorbeelden tonen volgens hem dat landen die in het verleden geïmporteerde producten door binnenlandse productie vervingen, daar uiteindelijk structureel voordeel aan hebben gehad. Hoewel importsubstitutiebeleid zijn valkuilen kent, noemt hij Japan, China en Zuid-Korea als voorbeelden van landen die via dergelijke trajecten hun binnenlandse industrie hebben versterkt en later wereldmarktleider werden in bepaalde sectoren.

Ha-Joon Chang, zo citeert Masood, betoogt in Sanayileşmenin Gizli Tarihi (vrij vertaald: De verborgen geschiedenis van industrialisatie) dat de voorkeur voor binnenlands geproduceerde goederen zich diep in de samenleving kan verankeren. Tot in ogenschijnlijk triviale consumpties zoals tabaksgebruik.

De transformerende kracht van consumentvoorkeuren

Kritici beweren dat een alomvattende boycot praktisch onmogelijk is en derhalve weinig zin heeft. Masood verwerpt het ‘alles of niets’-denken. Een boycot hoeft niet allesomvattend te zijn; het kan beginnen met enkele gemakkelijk te vervangen producten en stap voor stap worden uitgebreid wanneer alternatieven beschikbaar zijn.

Kleine, graduele veranderingen in consumptiepatronen kunnen volgens hem onevenredig grote effecten teweegbrengen. Bij elke schakel in de toeleveringsketen vermenigvuldigt de invloed van consumentengedrag zich — een effect dat in de literatuur bekendstaat als de kamçı etkisi (het ‘bullwhip effect’). Een individuele keuze lijkt verwaarloosbaar, maar in samenhang kunnen consumenten de mechanismen van een medeplichtig kapitalisme in beweging zetten.

Masood sluit zijn betoog met een directe oproep: het is tijd om de genocide de rug toe te keren: doe dat product voor product, stap voor stap.

Over de auteur

De meningen die in dit artikel worden geuit, zijn die van de auteur en weerspiegelen niet noodzakelijkerwijs het redactionele beleid van dit medium. De auteur, Usman Masood, is docent aan de SZABIST Universiteit in Islamabad.

© Turksemedia.nl – Alle rechten voorbehouden | AA | Gepubliceerd: 05-10-2025